ควรพยายามยกเสาอากาศในย่าน VHF/UHF ให้สูงที่สุดเท่าที่จะทำได้เพื่อให้ติดต่อ DX

[hamsiam.com]

ควรพยายามยกเสาอากาศในย่าน  VHF/UHF ให้สูงที่สุดเท่าที่จะทำได้เพื่อให้ติดต่อ DX ได้ดีที่สุด?

โดยหลักการพื้นฐานแล้ว ข้อความนี้ถูกต้อง เพราะยิ่งสายอากาศสูงมากขึ้น ก็จะยิ่งพ้นสิ่งกีดขวางระหว่างทาง และมีโอกาสสูงพ้นความโค้งของผิวโลกที่มาบดบังสายอากาศของคู่สถานีได้ดีขึ้น และระยะการติดต่อโดยทั่วไปดีขึ้น
      อย่างไรก็ตาม มีบางกรณีที่สูงเกินไปแล้วอาจให้ผลในแง่ลบกับการติดต่อที่เป็น DX ที่ไกลมากๆ เช่น ถ้าคุณโชคดีมีโอกาศตั้งสถานีอยู่บนยอดเขาสูงและไม่มีสิ่งกีดขวางโดยรอบบริเวณเลย การยกสายอากาศสูงขึ้นจากพื้นดินขึ้นอีกมากกว่า 3แลนด้า ถึง 5 แลนด้า จะให้ผลดีขึ้นน้อยมาก เพราะอยู่บนเขาสูงอยู่แล้ว แต่มีสายอากาศถูกยกสูงขึ้น ทำให้พื้นดินมีผลกระทบต่อการแพร่กระจายคลื่นของสายอากาศลดลงมุมเงยของสายอากาศจึงลดลง (ตามปกติสำหรับเสาอากาศที่มีมุมเงยในระนาบดิ่งเป็นศูนย์องศา ถ้าตั้งสูงจากพื้นดินประมาณ 5 แลนด้า จะได้รับผลกระทบจากพื้นดินทำให้มีมุมเงยเกิดขึ้นประมาณ 3 องศา)
       การที่มุมเงยลดลงนี้ ทำให้รับสัญญาณ DX ไกลมากๆ ที่สะท้อนมาจากท้องฟ้าได้ลดน้อยลง สัญญาณสะท้อนเหล่านี้อาจผ่านมาจากชั้นบรรยากาศ F2 (สูงกว่าพื้นโลกประมาณ 250 ถึง 400 กิโลเมตร) หรือสะท้อนผ่านปรากฎการณ์ sporadic E (ปรากฎการณ์ที่เกิดประจุไฟฟ้าขึ้นอย่างมากมายผิดปกติในชั้นบรรยากาศ E ซึ่งสูงกว่าพื้นโลกประมาณ 100 กโลเมตร) หรือสะท้อนผ่าน aurora (บางทีเรียกว่า แสงพุ่งเหนือ หรือแสงพุ่งใต้ เป็นปรากฎการณ์ที่อนุภาคไฟฟ้าขนาดเล็กที่ออกมาจากดวงอาทิตย์ ถูกปฏิกิริยาจากสนามแม่เหล็กโลกจากบริเวณขั้วโลก ทำให้เส้อนทางเดินของมันเบี่ยงเบนไปและเกิดการแตกตัวของประจุไฟฟ้าขึ้นอย่างมากมายที่บริเวณขั้วโลก ตามปกติเมื่อเกิด aurora ก็จะเกิดพายุแม่เหล็กด้วย ซึ่งมีผลกระทบกระเทือนต่อคลื่นวิทยุ) ดังนั้นนักวิทยุสมัครเล่นหลายคนจึงพบว่าสายอากาศที่เตี้ยกว่ากลับรัลสัญญาณ DX ที่ไกลมากๆ ได้พอๆ กับหรือดีกว่าสายอากาศแบบเดียวกันที่ติดอยู่สงกว่ามาก หลายรายพบว่ารับสัญญาณ DX ที่ไกลมากๆ จะดีที่สุดเมื่อลองยกสายอากาศทิศทางให้เงยขึ้นหลายองศา และหลายรายพบว่าสายอากาศทิศทางที่มีอัตราขยายน้อยกว่ามักจะรับสัญญาณ DX ที่ไกลมากๆ ได้ดีกว่าสายอากาศที่อัตราขยายสูงกว่ามาก (เพราะสายอากาศที่มีอัตราขยายสูงมาก มักจะมีความกว้างลำคลื่นในระนาบดิ่ง แคบกว่าสายอากาศในลักษณะเดียวกันที่มีอัตราขยายน้อยกว่า)
      นอกจากนั้น การยกสายอากาศให้สูงขึ้น มักจะต้องใช้สายนำสัญญาณยาวขึ้นด้วย ยิ่งสายนำสัญญาณยาวขึ้นการสูญเสียสัญญาณในสายก็จะยิ่งมากขึ้น จึงขึ้นอยู่กับว่าสัญญาณที่รับได้มากขึ้น เนื่องจากการยกสายอากาศให้สูงขึ้น จะมากกว่าการสูญเสียสัญาณในสายที่เพิ่มขึ้นนี้หรือไม่ สำหรับย่าน  VHF ยังไม่มีปัญหาเท่าไรนัก แต่สำหรับย่าน UHF และย่านไมโครเวฟ (ย่านความถี่สูงกว่า 1GHz) แล้ว ปัญหานี้จะชัดเจนขึ้นเพราะยิ่งความถี่สูงขึ้น การสูญเสียในสายก็จะสูงขึ้นอีก อย่างเช่น ถ้ายกสายอากาศให้สูงขึ้นอีก 15 เมตร อาจทำให้อัตราขยายเนื่องจากความสูงเพิ่มขึ้น 1 dB แต่กลับเกิดการสูญเสียสัญญาณที่ยาวขึ้นนี้อีก 2 dB ดังนั้น สุทธิแล้วกลับมาทำให้อัตราขยายของทั้งระบบลดลง
      ด้วยเหตุดังกล่าว จึงมีข้อแนะนำสำหรับชาว VHF/UHF ว่า จงยกสายอากาศให้สูงมากพอที่จะพ้นสิ่งกีดขวางบริเวณนั้น แล้วก็พอแค่นั้น! ในหนังสือ VHF/UHF Manual ของสมาคมวิทยุสมัครเล่นของอังกฤษ (RSGB) เคยให้ความเห็นเป็นแนวทางขั้นต้นว่า สายอากาศควรสูงประมาณ 12 เมตร ซึ่งโดยทั่วไปแล้วถือว่าสูงพ้นชั้นของคลื่นรบกวนจากเครื่องใช้ไฟฟ้า และชั้นการเปลี่ยนแปลงสัญญาณไปมาเนื่องจากชั้นความร้อนเหนืออาคารบ้านเรือน (ในอังกฤษ) แล้ว